Kiedy czytamy o obronie Warszawy w roku 1794, uderza nas to, że wszyscy dowódcy wymieniani z nazwisk w pamiętnikach Sanguszki to masoni. Nie wiadomo czy on sam był już wtedy masonem, ale zarysowany przezeń konflikt pomiędzy księciem Józefem a Kościuszką ma chyba charakter sporu wewnątrz loży. Kościuszko, kretyn-idealista, popisuje się różnymi prezentacjami, na przykład nic nie je przy ludziach. Żyje ideą, albo – jak pisze Sanguszko – powietrzem. Pracuje bez wytchnienia i stale jest do dyspozycji wojska. Z przybywającym do stolicy Poniatowskim wita się oschle, a kiedy Sanguszko prosi go, by odesłał go pod komendę księcia godzi się, acz niechętnie. Potem zaś przysyła szpicli, by podsłuchiwali o czym tamci dwaj – książę Józef i Eustachy Sanguszko - gadają w nocy, w namiocie. Poza tym jest naczelnik osobą bez skazy. To znaczy tak go próbuje przedstawić Sanguszko pisząc swój pamiętnik ze wspomnień, po upływie lat, kiedy opinie na temat bohaterów zdarzeń utarły się i uleżały. No i nie było żadnego istotnego interesu, by je zmieniać.

Z tego jednak co można wyczytać między wierszami wynika, że Kościuszko to manipulant, być może działający wespół z królem przy różnych zmowach. Zacznijmy jednak od początku. Poniatowski przybywa najpierw do klasztoru w Jędrzejowie i tam wita go Sanguszko, a następnie jadą do Warszawy, gdzie następuje oschłe bardzo powitanie z naczelnikiem. Oschłość ta przypisywana jest zwykle temu, że Poniatowski to członek wpływowej Familii, a Kościuszko to nikt, wyniesiony do zaszczytów przez siły nierozpoznane. Ja bym się jednak upierał, że Kościuszko był masonem wyższego stopnia, a do tego popieranym przez francuskich i szwajcarskich bankierów. I dodam jeszcze, że trudno o mniej trafioną inwestycję.

W Warszawie w czasie obrony następuje próba skompromitowania księcia Józefa. Dostaje od w dowodzenie odcinek bielański, kluczowy, bo strata Bielan i Młocin oznaczała upadek Warszawy. Znajduje się tam bateria sześciu armat, a z opisu wynika, że była ona nie do obrony. O tym wiedzieli wszyscy z wyjątkiem Poniatowskiego, który nie zdążył się nawet zapoznać z tym co miał do dyspozycji na linii obrony, kiedy Stanisław August zaprosił go wraz z Sanguszką na obiad i na tym obiedzie próbował przetrzymać. To się nie udało, jak pisze Eustachy, bo wrócili na linię. Potem zaś stało się coś dziwnego. Był 26 sierpnia, urodziny następcy tronu pruskiego. Oblegający miasto Prusacy chcieli uczcić ten dzień szturmem na pozycje polskie. No i uczcili, prowadząc przez cały dzień ostrzał, a potem, w ciemnościach już ruszając do szturmu. Sanguszko pisze, że bateria była tak ustawiona, że nie dało się z niej wyściubić nosa. Padła przy pierwszym ataku, choć potem Prusacy zostali zatrzymani. Książę Józef zaś stracił wiele w oczach wojska, szczególnie tego rekrutującego się z włościan, których tam było sporo. W czasie obrony Warszawy bowiem nastąpiło prawdziwe zrównanie się stanów. Pisze nam Eustachy o mieszczanach, którzy dowodzili bateriami, oddziałami piechoty, a sprawiali się przy tym lepiej niż niejeden zawodowy oficer. W dodatku służyli z zapałem, bo wojna była dla nich nowością i atrakcją.

Mam wrażenie, czytając ten pamiętnik, że wiem dlaczego nie był on wznawiany. Być może się mylę, ale sądzę, że takiego opisu wypadków, które nastąpiły w Warszawie od sierpnia do listopada 1794 roku nie zostawił chyba nikt. W opisach tych Eustachy powraca do wypadków wcześniejszych, które ocenia surowo. Tak jest z bitwą pod Chełmem i odwrotem Sierakowskiego z Litwy. Z wyraźną jednak bezradnością odnosi się do postępków Kościuszki. Pisze nam jednak i przede wszystkim o tym, że pruskie oblężenie Warszawy zostało przełamane, a sami Prusacy odrzuceni pod Sochaczew. W to zaś, co tam jest napisane później nie jestem w stanie uwierzyć. Kościuszko w najgłupszy i najbardziej zbrodniczy sposób dzieli swoją armię. Znaczną jej część zostawia w Warszawie, choć miał tam przecież sprawnych mieszczan, którzy zabezpieczyliby stolicę. No i nie było przecież już Prusaków. Potem dzieli swoją armię idącą na spotkanie Fersena, Ponińskiemu każe zostać nad Wieprzem, choć wie, że koncentracja jest najważniejszą zasadą wojny, sam zaś okopuje się na wzgórzu Podzamcze pod Maciejowicami. Znamy to wszystko z opisów Niemcewicza, w dużych pamiętnikach. Pomiędzy wymarszem Kościuszki pod Maciejowice, który jak pamiętamy odbywał się dwuetapowo: najpierw wymaszerowała armia, a potem sam naczelnik ze swoim dzielnym adiutantem, stało się coś dziwnego.

Niemcewicz pisze nam, że musieli z Kościuszką przemykać się ostrożnie pod te Maciejowice, albowiem w okolicy pełno było rosyjskich i pruskich patroli. Sanguszko zaś pisze, że Mokronowski, jego szwagier, przechwycił pod Węgrowem dwóch kurierów zmierzających do Suworowa, którzy mieli listy carycy nakazujące generałowi, zatrzymać się and Bugiem i Narwią na leże zimowe. To znaczy chyba, że caryca nie zamierzała atakować Warszawy jesienią roku 1794, a to z tego względu, że musiałaby potem oddać bardzo dużo dobrze zagospodarowanego terenu Prusom. Kościuszko dostał te listy, ale nic z nich chyba nie zrozumiał, bo nakazał wymarsz przeciwko Fersenowi. Ten zaś, jak  pisze Eustachy, także musiałby się zatrzymać tam gdzie stał, a był już pod Żelechowem. Ja akurat mam dość dokładne wyobrażenie o topografii i okolicznościach, bo to jest mój teren, stamtąd pochodzę i okolica jest mi znana. Nie zmieniła się wiele od roku 1794. Zatrzymanie się pod Żelechowem oznacza, że Warszawa jest bezpieczna od wschodu i południa. I wojska polskie mogą spokojnie operować nad obszarze od ujścia Bugu do ujścia Wieprza. Suworow zaś i Fersen trzymając się na dystans od stolicy.  

Naczelnik, konsekwentnie zwany przez Eustachego człowiekiem poczciwym, zachowuje się – nie pierwszy i nie ostatni raz – jak agresywny wariat próbujący za wszelką cenę zwrócić na siebie uwagę. Stolica pozostawiona na pastwę, podzielona armia i zlekceważone listy z rozkazami dla najważniejszego rosyjskiego dowódcy operującego w terenie? To chyba podpada pod sąd polowy, mam takie przeczucie, ale poprawcie mnie jeśli się mylę.

Konsekwencje tych zaniechań opisuje Eustachy bardzo sensownie. Oto Fersen, mało znaczący, stetryczały generał, bierze do niewoli samego Kościuszkę, przywódcę buntu. Słysząc o tym Suworow nie może się już zatrzymać, zwłaszcza, że nie odebrał żadnych rozkazów, bo te przejęli Polacy. Nie chce dzielić się sławą i rusza na Warszawę. Z obawy, że stolica stawi opór tak samo, jak w sierpniu, decyduje się na manewr i pokazówkę. Atakuje Pragę i pozwala swoim żołnierzom na dokonanie widowiskowej bardzo zbrodni. Wszystko dlatego, żeby przypodobać się carycy i pomniejszyć sukces Fersena. I to mu się udaje, zostaje mianowany feldmarszałkiem, bo Warszawa otwiera przed nim bramy ze strachu. I jest, jak mawia detektyw Rutkowski, pozamiatane.

Na jeszcze jedną rzecz, dotyczącą strategii zwraca uwagę Eustachy. Oto Kościuszko opiera swoje plany na neutralności Austrii. Człowiek, który – jak podkreśla Sanguszko – cieszył się największą popularnością w Galicji, wśród chłopów, od których pożyczył sukmanę, uważał, że nie należy drażnić Wiednia. Sanguszko pisze, że należało przede wszystkim uderzyć na Galicję, zdobyć jej najważniejsze miasta, mając tam całkowite poparcie ludu i mieszczan. Austria była głównym wrogiem Francji, a wobec Polski zachowała się nadzwyczaj podle. Taki manewr zmieniłby też układ na wschodzie, bo Austria była konkurentką Rosji w sprawach bałkańskich. Na pomysł ten Kościuszko jednak nie wpadł, uważając, że trzeba walczyć z dwoma przeciwnikami na raz, w tym z Prusami, które były głównym autorem projektów rozbiorowych najbardziej zainteresowanym w ich realizacji. Nie godził się nawet, jak pamiętamy, by armia polska przekraczała, w czasie starć z Rosjanami granicę galicyjską, choć po obu jej stronach mieszkali Polacy.

Skąd się wzięło więc przekonanie o geniuszu wojskowym Kościuszki? Z propagandy amerykańskiej i z dwóch bitew stoczonych w czasie wojny 1792 roku, z których żadna nie była jego autorskim projektem. Trudno – myśląc o tym z perspektywy czasu – o większy dziejowy absurd. Kościuszko popisywał się różnymi ekstrawagancjami, mało go w istocie kosztującymi. Po przystąpieniu Stanisława Augusta do Targowicy, podał się do dymisji rezygnując z 40 tysięcy złotych rocznej pensji. To był majątek. Miał jednak zapewne inne dochody, a poza tym był bardzo oszczędny. Z tego też zrobił prezentację. Kiedy Szczęsny Potocki ogłosił, że nakaże by aresztowano wszystkich oficerów noszących Virtuti Militari, Kościuszko napisał doń list, by aresztował tylko jego, a resztę oficerów zostawił w spokoju. Wszyscy bardzo się wzruszyli postawą naczelnika i nikt nie komentował jej inaczej, jak z entuzjazmem i łzami w oczach. Tylko zastanówmy się, co Szczęsny, stary dureń, mógł zrobić Kościuszce i kogo po niego przysłać? Naczelnik spokojnie wyjechał za granicę, czekając, aż jego mocodawcy wydadzą mu kolejny rozkaz. Tym było wzniecenie insurekcji w dogodnym dla Francuzów momencie.

Na dziś to tyle.

https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/ksiecia-eustachego-sanguszki-pamietniki-1786-1815/

Mamy nową książkę w sklepie, ale tylko kilka egzemplarzy

https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/dwu-cesarzy-zachodnich-jako-zasada-ustrojowa-w-czasach-chrobrego/

Przypominam też o promocjach

https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/wzrost-panstwa-polskiego-w-xv-i-xvi-wieku-adam-szelagowski/

 

https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/zabojczyni-leon-cahun/

 

https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/zaginiony-krol-anglii/

 

https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/przygody-kapitana-magona-leon-cahun/

 

https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/polskie-kresy-w-niebezpieczenstwie-pod-wozem-i-na-wozie/

 

https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/o-polskich-tradycjach-w-wychowaniu-stanislaw-szczepanowski/

 

https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/objawienia-matki-boskiej-w-gietrzwaldzie-dla-ludu-katolickiego-wedlug-urzedowych-dokumentow-spisane/

 

https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/jan-kapistran-biografia/

 

---

tagi: warszawa  kościuszko  insurekcja  eustachy sanguszko  rzeź pragi  wojna z rosją 

	gabriel-maciejewski
	11 grudnia 2024 09:05

24     1932    13 zaloguj sie by polubić