Tales z wizytą u Platona
Chciałem wczoraj znaleźć fragment tekstu Platona, w którym znajdują się anegdoty dotyczące Talesa. Wpisałem stosowne wyrazy w gugla i odnalazłem coś niezwykłego. Mianowicie tekst Rafała Michalskiego zatytułowany Rozważania wokół koncepcji śmiechu.
Nie przeczytałem całego, bo chyba by mnie tu z Wami dziś nie było, ale coś tam przeczytałem. Tekst dotyczy tego, jak Platon oceniał śmiech. Raczej źle, jako celową drwinę i wywyższanie się. Autor zaś ma problem, jak wobec tego upchnąć w tę koncepcję, z którą zdaje się nie można polemizować, ironię sokratejską. Nie wiem jak z tego wybrnął, ale nie ma to znaczenia, bo co innego jest ważne. Rozpoczynając swoje rozważania autor powołuje się na anegdotę, którą Platon wkłada w usta Sokratesa, a która dotyczy Talesa. Ten miał spacerować wpatrzony w niebo i wpaść do studni. Przez to właśnie powstała często omawiana w tekstach figura filozofa oderwanego od życia, który wpada w pułapki przez to życie zastawiane. Do tego jeszcze u Platona występuje tracka służąca, który wybucha śmiechem widząc, jak Tales gramoli się ze studni. To jest powód do rozważań na temat misji i funkcji filozofów, a pan Michalski ma kolejny problem – jak tę misję – spoglądanie w gwiazdy – pogodzić z „ziemską” filozofią Sokratesa. W pewnym momencie wyznaje nam jednak, że ten Tales z anegdoty, to w istocie nie jest Tales. Cała sytuacja została zaczerpnięta z bajek Ezopa. Po prostu Platon przepisał taką bajkę, ale zamiast anonimowego astronoma, który występuje u Ezopa umieścił tam Talesa. Po co to uczynił? Nie wiadomo. Może po to, by dostymulować ateńskich intelektualistów frustratów, którzy musieli mieć w każdej linijce czytanego tekstu jakieś potwierdzenie własnych aspiracji? Nie wiadomo.
Mamy więc taką oto piramidę fikcji, do której odnoszą się od dwóch i pół tysiąca lat ludzie poważni, mniej poważni i zwykli durnie. Platon wymyśla Sokratesa, a nam o tym pisze autor omawianego tu artykułu – nie możemy mieć pewności, że ten opis Sokratesa miał cokolwiek wspólnego z prawdziwym Sokratesem. Platon wykorzystał go jako pretekst do prezentacji własnych poglądów i metod. To samo zrobił z Talesem, albowiem nie miał pojęcia o prawdziwym życiu Talesa i można założyć, że go to życie wcale nie interesowało. Udowadniał jakieś swoje tezy, służące dokładnie nie wiadomo do czego, ale najpewniej do rozgrywek polityczno-towarzyskich, jak wszystkie tezy. Mamy więc fikcyjnego Sokratesa, który posługuje się bajkowym schematem, uwiarygodnionym za pomocą imienia pierwszego filozofa przyrody. Gdzie to wszystko znajdujemy? W tekście, którego najstarsza kopia pochodzi z IX wieku po Chrystusie, kiedy Platon, jego domniemany autor nie żył już od 1300 lat.
Okoliczności te nie przeszkadzają Rafałowi Michalskiemu, a podejrzewam, że i innym współczesnym autorom, na snucie rozważań dotyczących koncepcji śmiechu. Jeśli macie czas odnajdźcie i przeczytajcie sobie ten tekst, bo to jest autentyczne, nieprzekłamane, czyste szaleństwo.
Jaką metodę zastosował pan Michalski? Identyczną jak Platon. Żeby uwiarygodnić swoje rozważania wskazał na podobieństwa, pomiędzy występującym u Platona, czy też rzekomego Platona, Talesem, o którym opowiada fikcyjny Sokrates, a biblijnym Jakubem. Oto stosowny fragment:
Gdybyśmy uznali, że ukazuje ona mit założycielski filozofii, to obraz ten
nie byłby zbyt pokrzepiający dla jej adeptów. Pod pewnymi względami przypomina
on mityczną narrację o innej archetypowej postaci – [,] a mianowicie
o starotestamentowym, kulejącym Jakubie. W kontekście śmiechu znamienne
jest już imię jego ojca Izaak, które dosłownie oznacza „tego, który chce
się śmiać”17. Życie Izaaka jak na gorzką ironię losu nie obfitowało jednak
w zabawne epizody, z Biblii dowiadujemy się głównie o nieprzerwanym paśmie
nieszczęść i cierpień, które go nawiedzały. Jego syn Jakub również nie
był uosobieniem bohatera komicznego, ale bez wątpienia przez stosunkowo
długi czas musiał borykać się ze wzgardliwym śmiechem współplemieńców,
przynajmniej do momentu, kiedy stoczył heroiczny pojedynek z tajemniczym
Aniołem.
Zarówno Tales, jak i Jakub byli zatem obiektami kpin i szyderstw ze strony
swoich współczesnych, a mimo to obaj otworzyli nowy rozdział w historii
swoich kultur. Jakub dał początek i nazwę narodowi Izrael, z którym utożsamił
się nie kto inny jak sam Jahwe, natomiast Tales, przełamując mityczny
obraz świata Greków dał początek kulturze opartej na zaufaniu do rozumu.
Wprawdzie Jakub nie należał do najtęższych głów wybranego narodu, ale podobnie
jak Tales, mimo przeszkód i szyderstw świetnie radził sobie w życiu.
Jak przekazuje Stary Testament[,] Jakub od samego początku żył w cieniu
swojego brata bliźniaka Ezawa, którego umiłował ojciec Izaak. W porównaniu
z bratem musiał wydawać się nieudacznikiem i niezgułą podporządkowanym
nadopiekuńczej matce. Już samo imię, które dosłownie oznacza
„trzymający się za pietę” antycypowało upokarzającą relację do Ezawa, który
był powszechnie podziwiany, mimo że nie dbał o majątek i status społeczny,
o czym świadczy choćby to, że za miskę soczewicy odstąpił Jakubowi swój
przywilej pierworództwa. Jakub mimo swoich ułomności wykazywał się dużym
sprytem i iście szelmowską przebiegłością – znana jest historia, kiedy to
wraz z matką oszukał umierającego, ślepego Izaaka, od którego uzyskał błogosławieństwo
na łożu śmierci. Jak podsumowuje żywot słynnego patriarchy
Paul Johnson: Jakub zupełnie nie przypominał swego dziada, Abrahama. Obłudnik, makiawelik,
raczej strateg niż wojownik, polityk, manipulator, a przy tym nauczyciel
i wizjoner – Jakub radził sobie w życiu znakomicie i stał się człowiekiem
o wiele potężniejszym i zamożniejszym niż Abraham czy Izaak18.
Żyjący bez mała tysiąc lat później Tales wykazywał zdecydowanie bardziej
korzystny profil biograficzny: urodzony w rodzinie należącej do ówczesnej
arystokracji jońskiej, nie przeżywał – z tego, co nam wiadomo – poważnych
kryzysów tożsamościowych, a jego relacje z rodzeństwem prawdopodobnie
nie rodziły jakichś przełomowych konfliktów. Mimo to, właśnie przez swoją
pasję do bezinteresownej kontemplacji natury narażał się na kpiny ze strony
swojego otoczenia. W oczach tłumu mógł uchodzić za nieudacznika, a uprawiane
przez niego dociekania za synonim godnego potępienia próżniactwa.
Oczywiście nie ma prostej symetrii między losami Talesa i Jakuba, tym co
pozwala nam przeprowadzić taką nieco forsowną analogię jest osobliwe
połączenie stygmatu śmieszności z wysoką rangą, jaką obydwaj osiągnęli
w oczach potomnych.
Skupmy się na dwóch kwestiach – Tales z tekstu Platona jest przepisaną z podstawionym imieniem bajką Ezopa. Nie ma nic wspólnego z rzeczywistym Talesem. To jednak nie przeszkadza autorowi zestawiać go, asekurując się różnymi wstępnymi założeniami, ze starszym odeń o 1000 lat biblijnym Jakubem. Mamy więc całkowitą fikcję zestawioną z przepisanym o Johnsona wyobrażeniem na temat jednego z biblijnych bohaterów. To jest kwintesencja współczesnej nauki proszę Państwa. No, ale korzystajmy z tej metody, póki można. Platon opowiada bowiem jeszcze jedną anegdotę o Talesie. To znaczy Sokrates opowiada, a Platon to rzekomo spisuje. Oto Tales chcąc udowodnić, że nie jest pierdołą, ale radzi sobie w życiu zakupił po sezonie większość znajdujących się w Jonii tłoczni oliwy, bo koniunktura spadła. W następnym sezonie zakontraktował oliwki od producentów i stał się monopolistą. Platon mówi nam – patrzcie filozof, a jednak nie jest oderwany od życia! Taka jest wizja Platona, która pochodzi z IX wieku po Chrystusie, a pogląd ów włożony jest w usta całkiem fikcyjnego Sokratesa, opowiadającego o zmyślonym Talesie. Prawdziwego Talesa możemy poznać czytając Herodota. To jest człowiek znajdujący się stale przy królu Lidii, Krezusie, który wyrusza w pole przeciwko Persom. Zanim stał się doradcą królewskim, namówił miasta Jonii, by nie popierały Krezusa, ale zawiązały między sobą pakt i czekały na rozwój wypadków. Do tego paktu nie przystąpił Milet, rodzinne miasto Talesa. Krezus przegrał, o mało nie został spalony na stosie, był niewolnikiem Cyrusa, a miasta Jonii zostały podbite przez Persów. Pytanie istotne brzmi – dlaczego Sokrates w tekście Platona nie odnosi się do tych wypadków znajdujących się w jednej z nielicznych, nie budzących wątpliwości relacji z epoki? Bo ma co innego do załatwienia. Tyle można powiedzieć na pewno. Można też zadać pytanie – kto naprawdę płacił Talesowi i za co? No, ale takie pytanie jest niegodne filozofa, ani też pracownika naukowego współczesnej uczelni.
Wracajmy do oliwek. Jasne jest, że ta anegdota jest jakąś bardzo naiwną dydaktyką, która – jeśli postawić ją obok opisu Herodota – dewastuje całkiem wyobrażenia o Sokratesie. No, ale musimy skorzystać z metody zaproponowanej nam przez Rafała Michalskiego. Czy znamy jeszcze kogoś, kto, podobnie jak Tales z tekstu Platona, dorobił się na oliwie monopolizując rynek? Nie musimy się specjalnie ograniczać, skoro można zestawić Jakuba z wymyślonym Talesem, można wszystko. Oczywiście, że znamy kogoś takiego, jest to Don Vittorio Corleone z II części filmu Ojciec chrzestny, nakręconego na podstawie powieści Mario Puzo. Czy możemy go porównać z Talesem? Jak najbardziej, albowiem w handlu oliwą niewiele się zmieniło od czasów kiedy ojciec filozofii stawiał tam pierwsze kroki. Na podstawie zaś filmu Coppoli możemy wywnioskować co to dokładnie znaczy – kupił tłocznie, bo koniunktura spadła i zmonopolizował rynek. Możemy nawet zaryzykować hipotezę taką – Tales przyszedł do archontów miast jońskich i powiedział – będzie dobrze, a ja wam daję gwarancje. – Co za to chcesz? – zapytali. – Wszystkie tłocznie oliwy na waszym terenie w dzierżawę na rok. Goście z Efezu parsknęli śmiechem, a Tales popatrzył na nich życzliwie i nic nie powiedział.
- Daj nam czas do namysłu – powiedzieli archonci z Kladzomenaj, gdzie urodził się inny sławny filozof Anaksagoras. – Ile? – Tales starał się nie okazywać zniecierpliwienia. – Trzy dni - rzekli. – Dobra, niech będzie.
Spotkanie odbywało się na neutralnym terenie, w Fokai. Jakoś nie można było przekonać delegatów Efezu, żeby przystali na warunki Talesa. Nie wiadomo dlaczego, w końcu chodziło tylko o jakieś głupie tłocznie oliwy dzierżawione ledwie na rok. Na szczęście pod wieczór, drugiego dnia obrad, znaleziono archontów Efezu martwych, a oględziny zwłok wykazały, że zjedli za dużo oliwek. Tales dostał dzierżawę tłoczni, a kiedy Persowie zdobyli Jonię, już jej nie oddał. I wszyscy plantatorzy oliwek, a także producenci należeli odtąd do niego. Potem zaś, kiedy zmarł, branżą kierował jego kolega Anaksymander, ten, który uważał, że początkiem wszystkiego jest bezkres.
I nie mówcie mi, że nie mogę budować takich zestawień. Mogę, albowiem można, w artykułach punktowanych na wyższych uczelniach, porównywać postawę Jakuba z Biblii z postawą bohaterów Ezopa, przebranych za Talesa. I to jest właśnie historia filozofii.
tagi: propaganda astronomia filozofia sokrates platon tales oliwki
gabriel-maciejewski | |
10 lutego 2023 08:21 |
Komentarze:
ahenobarbus @gabriel-maciejewski | |
10 lutego 2023 08:51 |
A kiedy Tales już liczył zyski z oliwek pomyślał, że źródłem wszystkiego jest woda... To znaczy, robienie innym wody z mózgu.
gabriel-maciejewski @ahenobarbus 10 lutego 2023 08:51 | |
10 lutego 2023 08:56 |
I nakazał Anaksymandrowi, żeby stworzył pewnien sposób opisu działań flozofów, który potem przejął odeń Platon
Pioter @gabriel-maciejewski | |
10 lutego 2023 09:03 |
To co opisuje (pseudo)Platon to są akurat przygody innego filozowa - Sedesa z Bakelitu.
gabriel-maciejewski @Pioter 10 lutego 2023 09:03 | |
10 lutego 2023 09:06 |
Sedes był z Ebonitu
Pioter @gabriel-maciejewski 10 lutego 2023 09:06 | |
10 lutego 2023 09:21 |
Mylą mi się te jeszcze greckie miasta. Ebonit to chyba gdzieś w okolicy dzisiejzego Dżibutti, a Bakelit to raczej gdzieś niedaleko dzisiejszego Amsterdamu.
atelin @gabriel-maciejewski | |
10 lutego 2023 09:34 |
Śmichy hichy jakiejś służącej. A Tales przypadkiem nie łaził po studniach aby określić wielkość Ziemi?
gabriel-maciejewski @atelin 10 lutego 2023 09:34 | |
10 lutego 2023 09:36 |
Nie, bo ten Tales jest zmyślony
gabriel-maciejewski @Pioter 10 lutego 2023 09:21 | |
10 lutego 2023 09:36 |
Coś w podobie
atelin @gabriel-maciejewski 10 lutego 2023 09:36 | |
10 lutego 2023 09:42 |
To kto kopał te studnie?
gabriel-maciejewski @atelin 10 lutego 2023 09:42 | |
10 lutego 2023 09:43 |
Sokrates
Czarny @Pioter 10 lutego 2023 09:21 | |
10 lutego 2023 10:10 |
Przecież to w Kijowie ma być ten pomnik Sedesa. Niesie go na rękach moskiewski żołnierz, który jest archetypem Chrisophorosa, albo odwrotnie.
Maryla-Sztajer @gabriel-maciejewski | |
10 lutego 2023 10:13 |
Wszystkie archetypy zagospodarowali greccy dramatopisarze. I to do dziś się przywołuje i przedstawia publiczności
maria-ciszewska @atelin 10 lutego 2023 09:34 | |
10 lutego 2023 10:15 |
Ja tylko słyszałam o studniach Napoleona. W Egipcie.
Pioter @Czarny 10 lutego 2023 10:10 | |
10 lutego 2023 10:19 |
Hmmm. Czyli to był wielki mysliciel z Tartarii. ;)
stanislaw-orda @gabriel-maciejewski | |
10 lutego 2023 10:23 |
Platon ośmieszył Talesa pewnie przez zawiść. Pomijajac smykałkę do biznesu, Tales był prawdziwym naukowcem, a Platon raczej jedynie "humanistą"
A, swoją drogą, Platon sporo nazmyślał i bezsprzecznie miał talent do konfabulacji.
gabriel-maciejewski @stanislaw-orda 10 lutego 2023 10:23 | |
10 lutego 2023 10:29 |
Nie wiadomo kto nazmyślał, a w świetle tego co napisał Herodot Tales nie był żadnym naukowcem
Andrzej-z-Gdanska @gabriel-maciejewski | |
10 lutego 2023 10:34 |
Czy nasz kolega-autor-nawigator, Radoryski, mógłby napisać, idąc tropem notki za zgodą jej autora, nowoczesną mitologię tych co udawali Greka, "alla Coppolla"?
OjciecDyrektor @gabriel-maciejewski | |
10 lutego 2023 10:48 |
Ja pierniczę...to jest lepsze niz wszystkie czeskie komedie razem wzięte....:)
PsedoTales, PseudoSokrates, PseudoPlaton. To jak u mnie na osiedlu, gdy mieliśmy po 18-25 lat. Każdy miał swoją ksywke, ksżdy każdego znał, ale na komendzie nikt nikogo nie znał, nic nie widział, nic nie słyszał. Całe osiedle zamieszkane przez samych Gallów Anonimów czy też "pseudo". Bo na wszelkie pytania odpowiadano właśnie tak, jak w tych pracach naukowych, choć żaden z zainteresowanych nigdy nawet nie studiował.
Czyli ci wszyscy naukowcy "bawią" się tak jak moi dawni koledzy z osiedla.
gabriel-maciejewski @Andrzej-z-Gdanska 10 lutego 2023 10:34 | |
10 lutego 2023 10:49 |
No może...
gabriel-maciejewski @OjciecDyrektor 10 lutego 2023 10:48 | |
10 lutego 2023 10:50 |
Tak. Tu jest dowód. Ciężko się tego słucha, ale widzimy jak wielki wysiłek trzeba włożyć żeby zdemaskować takiego oszusta jak Witwicki. Potem nie ma już sił i czasu, żeby się zastanawiać kim był w rzeczywistości Platon
stanislaw-orda @gabriel-maciejewski 10 lutego 2023 10:29 | |
10 lutego 2023 11:18 |
A niektórzy uważają, że z Herodota to także żaden historyk, ale płatny panegiryk perskiej satrapii, u którego nie sposób faktów oddzielić od plotek i pomówień.
atelin @maria-ciszewska 10 lutego 2023 10:15 | |
10 lutego 2023 11:27 |
Dzień dobry, Szanowna Pani.
Tu, na SN, były ze dwie notki o studniach, które miały wykazać kulistość i rozmiary Ziemi. Próbowałem szukać, ale...
Może Pani się uda.
Z wyrazami szacunku, Atelin.
gabriel-maciejewski @stanislaw-orda 10 lutego 2023 11:18 | |
10 lutego 2023 11:34 |
No, ale albo zachowujemy się poważnie i traktujemy dostępne źródła serio, albo sami wymyślamy historię, bo nam się wydaje, że wiemy lepiej. Na coś się trzeba zdecydować.
Matka-Scypiona @gabriel-maciejewski 10 lutego 2023 10:50 | |
10 lutego 2023 12:54 |
Brawo dla tego pana
maria-ciszewska @atelin 10 lutego 2023 11:27 | |
10 lutego 2023 13:23 |
Egzamin z historii.
- Co pan może powiedzieć o stu dniach Napoleona?
- Yyyy... no... on kazał kopać studnie w Egipcie.
Czarny @maria-ciszewska 10 lutego 2023 13:23 | |
10 lutego 2023 13:45 |
Dobre, bo polityczne :)
stanislaw-orda @maria-ciszewska 10 lutego 2023 13:23 | |
10 lutego 2023 13:53 |
i tak nieźle, bo mógłby np. kazać postawić piramidy
atelin @maria-ciszewska 10 lutego 2023 13:23 | |
10 lutego 2023 14:12 |
Nie, być może je odnalazł. A kopali starożytni Grecy, aby udowodnić kulistość Ziemi.
atelin @maria-ciszewska 10 lutego 2023 13:23 | |
10 lutego 2023 14:15 |
Chyba rozmawiamy o dwóch różnych problemach.
maria-ciszewska @atelin 10 lutego 2023 14:15 | |
10 lutego 2023 14:58 |
Jak jacyś naukowcy ;)
Art @gabriel-maciejewski | |
10 lutego 2023 23:48 |
Zmarła blogerka Elig,podano na Niepoprawnych.Czytałem ją zawsze i od zawsze.Wieczny odpoczynek racz jej dać Panie.
Paris @Art 10 lutego 2023 23:48 | |
11 lutego 2023 06:43 |
Wieczny odpoczynek racz Jej dac Panie,
gabriel-maciejewski @Art 10 lutego 2023 23:48 | |
11 lutego 2023 06:46 |
Tak wiem, bardzo mi pomogła kiedyś