Najpierw ogłoszenie. Ponieważ dział wysyłek ma wolne, a ja jadę na pogrzeb, na drugi koniec Polski, ostatnie zamówienia zostaną wysłane w poniedziałek. Wszystkich przepraszam, ale taki lajf.

Jak to już było wielokrotnie powiedziane wszyscy współcześni autorzy aspirujący do budżetów państwowych, a zajmujący się historią, chcą naśladować Henryka Sienkiewicza. Nie ma po prostu innego wzoru i nie ma w Polsce większego sukcesu literackiego, który by został osiągnięty wbrew okolicznościom. To należy podkreślić – wbrew okolicznościom. Pytanie – czy współcześni autorzy naśladujący Sienkiewicza działają wbrew okolicznościom? Nie. Oni najbardziej na świecie marzą, by działać w zgodzie z okolicznościami. Czy ludzie ci w ogóle rozumieją, co na napisałem w tej linijce wyżej? Ni cholery. Mają bowiem w głowie zakodowane, że Sienkiewicz używając pewnych formuł, dość już archaicznych w jego czasach, zrobił sukces. I myślą, że to jest do powtórzenia dzisiaj. Zanim rozwinę tę myśl, zadajmy kolejne pytanie: czy Henryk Sienkiewicz był znawcą historii? Nie. On był znawcą narracji i znawcą swojego odbiorcy. I tu jest najważniejszy moment w całej jego karierze. Podkreślam – był znawcą, a nie udawał znawcę. Dziś mamy przed oczami różnych specjalistów, z których każdy – co także ważne – jest za kogoś przebrany. Ludzie ci mając atrybuty w postaci ubrań z epoki, gadżety w postaci buzdyganów i nadziaków w rękach, nie potrafią wydobyć z akapitu ani pół grama tych emocji, które w swoich czasach prezentował niewysoki pan w tużurku, z dziwną bródką.

Współcześni autorzy, nie będący znawcami, a jedynie ich udający, oddalają od siebie myśl, która ubrana w słowa brzmi – umiejętność opowiadania jest ważniejsza niż encyklopedyczne informacje na temat epoki, a nawet ważniejsza niż stylizowana garderoba. Współcześni autorzy nie rozumieją, że Henryk działał wbrew okolicznościom i uważają, że nie umiejąc opowiadać, będą mogli płynąć na tej samej fali co on, a do tego jeszcze dostawać zapomogi od państwa. To się nie uda, mimo wszystkich pozorów sukcesu. W pewnym momencie nastąpi rozjazd polityki kulturalnej państwa z ich oczekiwaniami, albo rozjazd bieżących wydarzeń z tą polityką kulturalną. I to widać już dziś. Ja wiem, że wobec innych kwestii, takich jak elektrownie atomowe, wojna na Ukrainie, wybory, te sprawy są jakby mniej ważne. Ja jednak sądzę, że mają one znaczenie.

Przejdźmy teraz do przykładów. Oto wczoraj w telewizji wystąpił minister Gliński. Już jakiś czas temu postanowiłem, że nie będę się czepiał pana ministra, bo to albo jakiś zabytek odbuduje, albo dzieło sztuki sprowadzi z zagranicy, albo muzeum otworzy. No, ale wczoraj, przy okazji reklamy Muzeum Historii Polski, zapowiedział Piotr Gliński, że będzie wystawa pasów słuckich, a także, że będzie tam, w tym muzeum, pokazywana odrębność cywilizacyjna i kulturowa Polski, demokracja szlachecka, te sprawy. Będziemy też pokazywać nasze wady – powiedział minister – bo trzeba wyjaśnić jednak dlaczego doszło do upadku państwa. No i jak tu żyć? Według ministra państwo upadło przez nasze wady. Inni wad nie mieli, byli idealni i dlatego przetrwali. Dokładnie widać, jak wielkim cieniem położyła się na naszej historii i współczesności epoka, w której tworzył Henryk Sienkiewicz. On stał się najpopularniejszym autorem tej epoki, ale wbrew okolicznościom, co trzeba często powtarzać. Na topie byli wtedy inni pisarze. Na przykład Stanisław Brzozowski. To on miał wyznaczać trendy. Na topie byli historycy z Krakowa, którym austriaccy tajniacy podsunęli ten format o wadach narodowych, a oni to kupili, jak dzieci kolorowe lizaki i zaczęli szpanować przed innymi dziećmi na podwórkach całego miasta. I to nie umarło. Minister Gliński w programie „Gość wiadomości” do tego wraca. Pisarze zaś historyczni chcą być jak Stanisław Brzozowski, a wydaje im się, że będą jak Sienkiewicz.

Popatrzmy teraz, jak się udaje znawcę i autora. Oto Komuda Jacek napisał powieść pod tytułem „Zawisza Czarny. Złamany półksiężyc”. Nie mam nawet ochoty zastanawiać się o czym to jest, ale w Onecie puścili fragment. Oto on:

Najjaśniejszy panie i królu! – Głos Ścibora ze Ściborzyc był beznamiętny; jakby przemawiał kupiec albo patron w sądzie, wygłaszając sakramentalne: wóz albo przewóz. – Albo wyjdziemy w pole i przyjmiemy bitwę, albo czekamy. Wówczas sułtan na pewno nie zapomni o nas, kiedy rozprawi się z Francuzami i Burgundami!

Albo też uciekniecie i okryjecie się śmiertelną infamią...

Tych słów Ścibor już nie wypowiedział. Nie trzeba ich było mówić, były logicznym dopełnieniem wywodu, godziły w Luksemburczyka jak strzały w Świętego Sebastiana.

– Nie porzucimy, królu, z takim trudem zebranej krucjaty, wojsk i świętych mężów. Nie chciałbyś chyba dodać złych przydomków do imion nas wszystkich – odezwał się Mircza Stary.

Zygmunt podniósł rękę zaciśniętą w pięść.

– Grajcie do ataku. Dziej się wola Boża...

Odezwały się trąby, słabo, jakby pobrzmiewały w nich chwiejne wola i wiara króla. Dopiero po chwili zagrzmiały mocniej.

– Proszę, wy też się boicie – wyszeptał Wolkenstein, widząc, jak Mikołaj z Garbowa podnosi zasłonę basinetu i całuje krzyż. – A mnie strofowaliście...

Polak opuścił krzyżyk na folgi kołnierza zbroi.

– Tylko głupcy nie znają strachu. A zdrajcy boją się po dwakroć. Lękam się jak każdy, lecz najbardziej o moich synów. Zostawiłem w domu trzech. Jana Farureja starszego, Piotra najmłodszego i średniego. Średni to...

Wolkenstein nie słuchał.

– Średni to Zawisza. Chłopak jak złoto. Jednak... wolę tu zginąć, niż miałby się dowiedzieć, że jego ojciec był tchórzem.

Przebrzmiały trąby, podniosły się proporce. Ogromna fala jeźdźców najeżona ostrzami poczęła równo i wyniośle postępować w górę, pod wzgórza. Najpierw ruszyły węgierskie banderie lewego skrzydła, lżej uzbrojone niż Burgundowie. Tylko panowie, żupani i banowie byli w pełnych zbrojach, w basinetach ze spiczastymi zasłonami, niektórzy w przestarzałych krecich pyskach albo hełmach bez zasłony.

  Głos Ścibora był beznamiętny, jakby przemawiał kupiec, albo patron w sądzie? Czy Komuda był kiedyś na targu albo w sądzie?

Mikołaj z Garbowa podnosi zasłonę basinetu? O matulu? To jest dopiero znawstwo…a potem jeszcze opuszcza krzyżyk na folgi kołnierza zbroi.

Dobrze, że Komuda nie pisze książek o artylerii, w jednej z przedwojennych armat był bowiem element, który nazywał się, uwaga, przetyczka skobla ucha osi wąsa wyrzutnika. Jakby Mikołaj z Garbowa opuścił krzyżyk na taką przetyczkę dopiero by się piekło rozpętało.

Szydzono z Sienkiewicza, że upraszczał on skrajnie relacje pomiędzy postaciami w swoich książkach, a należało te relacje pogłębiać. To jest odwieczny problem propagandy, która wskazując na głębokie relacje pomiędzy bohaterami tekstów propagandowych, próbuje ukryć ich rzeczywiste przeznaczenie. Sienkiewicz nie musiał się przejmować głębią relacji, bo on po prostu opisał współczesne mu relacje ludzi żyjących w dworkach i dworach. Znał ich i do nich adresował swoje książki. Oni zaś byli całkowicie pomijani w tych projektach, które wówczas były na fali. Tą falą z kolei był socjalizm. Cały target Sienkiewicza był przez socjalistów skazany na zapomnienie. No, ale na jego przykładzie widać, jak rozmija się teoria z praktyką. Głębia relacji pomiędzy bohaterami w prozie Żeromskiego nadaje się dziś jedynie do wyśmiania. Sienkiewicz stał się co prawda dość archaiczny, ale to jego, a nie Żeromskiego chcą naśladować współcześni autorzy powieści historycznych.

Nie przeszkadzajmy im, to może wokół tych treści rozpocznie się wreszcie jakaś dyskusja, choć trochę w to wątpię, patrząc na ministra Glińskiego. Oni wszyscy bowiem, i urzędnicy i autorzy, będą się przede wszystkim domagać, by urzędowo potwierdzono słuszność ich decyzji i ich geniusz. Podstawą zaś takich dekretów będzie stopień nasycenia ich prozy podobieństwami do Sienkiewicza.

To nie koniec. Dowiedziałem się wczoraj, że autor nazwiskiem Adam Stawicki napisał pierwszą część nowej Trylogii. Opowiada ona o przygodach młodego Onufrego Zagłoby i ojca Michała Wołodyjowskiego w czasie wojny inflanckiej.

O tu jest link https://www.empik.com/mrok-polnocy-adam-stawicki,p1395877198,ksiazka-p

Jak widzimy siły postępu od ponad stu lat niszczą pamięć o Sienkiewiczu, a kolejne pokolenia autorów chcą pławić się w jego sławie. Ni diabła nie rozumiejąc skąd się ta sława wzięła. Nie z naśladownictwa innych, jak się wydaje Stawickiemu, który wprost kopiuje bohaterów Sienkiewicza, a nie jest przy tym ani pierwszy, ani oryginalny. I nie z opisywania przetyczek skobla ucha osi wąsa wyrzutnika, jak się wydaje Komudzie. Z czego więc? To się okaże po tym, jaka będzie reakcja rynku na wywołaną przez ministra i wymienionych autorów koniunkturę.

Na dziś to tyle, przypominam o nowościach w księgarni

https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/miedzy-proznia-a-metafizyka-czyli-histerie-starozytnych-grekow-gabriel-maciejewski/

 

https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/handel-wolami-w-polsce/

---

tagi: książki  historia  gliński  komuda  sienkiewicz  polityka kulturalna 

	gabriel-maciejewski
	28 września 2023 08:25

37     2587    11 zaloguj sie by polubić