Zanim go tutaj przedstawię, podzielę się kilkoma refleksjami natury ogólnej. Książki, jak wiadomo wychowywały całe pokolenia ludzi, nie tylko w Polsce. U nas jednak misja książki i pisarza trwała nieco dłużej niż w Europie zachodniej, a przyczyną tego była po pierwsze zapaść technologiczna za komuny, po drugie cenzura, która blokowała mnóstwo treści. Te zaś były potem odkrywane przez czytelników młodszych i starszych. A książki raz odkryte i raz przeczytane żyją długo w pamięci i sercach. Czy to znaczy, że misja książki i pisarza już przestała mieć znaczenie? O tym porozmawiamy innym razem.

Teraz wróćmy do książek jakie były popularne i czytane po roku 1945 . O ich popularności nie decydował rynek, ale gremia partyjne i tajniackie. Czyli zupełnie tak samo, jak dzisiaj. Opcje się zmieniały i od literackiego zamordyzmu czasów stalinowskich, doszliśmy do względnego spokoju, relaksu wręcz, za wczesnego Gierka, kiedy wielu ludziom wydawało się, że oto nastała normalność. Przez ten czas zmienił się repertuar literacki przeznaczony dla dorosłych, ale ten dziecięcy i młodzieżowy pozostawał w zasadzie taki sam. Do końca komuny wydawano Szklarskiego i Nienackiego. Czyni się to zresztą do tej pory, bo okazało się, że nowa Polska nie wychowała autorów młodzieżowych tej miary, co słabi i bardzo przeciętni pisarze, którzy kariery zaczynali tuż po wojnie lub wręcz za okupacji, pod czujnym okiem funkcjonariuszy policji politycznej.

W tej chwili przyszła mi do głowy taka myśl – gdyby nie było absurdalnego podziału literatury młodzieżowej ma tę przeznaczoną dla chłopców i dla dziewcząt. I tworzeniem literatury dla chłopców zajmowałyby się normalne kobiety, wtedy można by wśród nich szukać prawdziwych talentów. Tak sądzę. Literatura młodzieżowa jednak była posegmentowana i ta chłopięca promowała postawy potrzebne potem w pracy milicjanta, a ta dziewczęca próbowała promować taką niby obyczajową normalność. Tak sądziłem, dopóki nie dowiedziałem się kim była Krystyna Siesicka, której książki czytała moja siostra.

Jedno łączyło obydwa segmenty – była to, jak się wszystkim wydawało, literatura adresowana do serca. To znaczy trafiająca w deficyty czytelników. Tak, jakby ktoś zdawał sobie sprawę ze wszystkich antywychowawczych cech systemu edukacji w PRL, ze wszystkich podziałów wynikających z absurdalnego traktowania uczniów w szkołach, a następnie próbował to wyrównać za pomocą złudzeń kolportowanych w książkach poczytnych pisarzy.

No dobrze, więc chyba już wiecie kim był Bogusław Sujkowski? Pisarzem książek dla młodzieży. I nie tylko dla młodzieży, ale także dla tych, którzy weszli już w lata, ale ciągle pozostali poszukiwaczami przygód. Bogusław Sujkowski napisał ponad 30 książek. Jeśli porównać to z takim Alfredem Szklarskim, który pozostawił 8 sygnowanych własnym nazwiskiem tytułów, 3 napisane wraz z żoną, czyli – jak rozumiem – napisane przez żonę, i dwa wydane pośmiertnie, skompilowane z notatek przez innych autorów, to przyjdzie nam się zdziwić. Jeśli do tego uświadomimy sobie, że taki Nienacki napisał 13 tomów Samochodzika, a do tego 11 tomów pornografii, zrobi się jeszcze dziwniej.

Nie wiem, jak Wy, ale ja do Szklarskiego wrócić nie potrafiłem nawet będąc nastolatkiem, tak niestrawne i beznadziejne to było. Z Nienackim woziłem się dłużej, ale też niezbyt długo. A jako dorosły już człowiek przeczytałem jego książki „poważne” i wszelkie sentymenty z głowy mi wywietrzały. A od jednego z czytelników dostałem jeszcze dość pokaźny tom dramatów pana Zbigniewa, które poruszały różne ważne dla historii i życia osobniczego w Polsce kwestie.

Jeśli spojrzymy na nakłady książek wymienionych autorów, to idą one w setki tysięcy. Nakłady książek Bogusława Sujkowskiego to, jak na możliwości PRL, wydania bibliofilskie. Liczą sobie one bowiem mniej więcej do 10 tysięcy egzemplarzy. Czyli wobec masy drukowanych śmieci, jakie zalewały rynek w latach sześćdziesiątych i później, była to kropla w morzu. Bogusław Sujkowski musiał mieć jednak jakieś dojścia do czynników decyzyjnych, bo książki drukował. I pisał je pracowicie przez całe swoje życie. Wyraźnie się jednak one różniły od literatury omówionej wyżej. W jaki sposób? Zacznę może od tego, że Bogusław Sujkowski był żołnierzem, brał udział w wojnie bolszewickiej i siedział później w niewoli w Prenzlau. No, a do tego był – jak to się mawia czasem – techniczny. Książki jego więc nie kokietują czytelnika postawą bohaterów, ich szlachetnością, nadludzkimi walorami umysłu i ciała. Książki Bogusława Sujkowskiego próbują wyjaśnić czytelnikowi kwestię, która dla autora jest najważniejsza – jak było naprawdę? Na allegro jest mnóstwo jego tytułów, dostępnych w bardzo niskich cenach. Nie był bowiem Bogusław Sujkowski autorem promowanym przez władzę. Pozwalano mu coś tam wydawać, ale jako uzupełnienie kulawego i destrukcyjnego systemu edukacji, nie był on dla komuny atrakcyjny w żaden sposób. Cóż to bowiem jest za atrakcja – powieść „Rydwany bojowe” – opowiadająca o przewagach technologicznych Hyksosów atakujących Egipt, kiedy już od pierwszej strony ci Hyksosi na swoich rydwanach bojowych kojarzą się z armią czerwoną i czołgami T-34? Cóż to jest za sznyt – powieść „Dwa zakony” opowiadająca historię Braci Dobrzyńskich, broniących sprawy biskupa Christiana? Komu takie rzeczy mogą się przydać? No właśnie – komu?

Teraz słowo o „techniczności” Bogusława Sujkowskiego. Na czym ona polegała? Otóż był to dyplomowany leśnik, który przez całe powojenne życie pełnił funkcję nadleśniczego w różnych pomorskich i kujawskich nadleśnictwach. Co, jak się domyślacie, wywołało we mnie falę zainteresowania i sympatii dla niego. Całkowicie nie związaną z tym, że Bogusław Sujkowski był rodzonym bratem Zbigniewa Sujkowskiego, autora wydanego przez nas raportu „Bitwa o Warszawę 1944”. Braci rozdzieliła wojna. Bogusław trafił do obozu jenieckiego, a potem powrócił do Polski komunistycznej. Zbigniew, przed Powstaniem Warszawskim, został przetransportowany do Londynu, potem wyemigrował do Kanady i tam zginął tragicznie wraz ze swoim wnukiem. Jego córka pani Danuta Francki pozwoliła nam wydać „Bitwę o Warszawę” i „Sylwetki”, wspomnienie ojca o jego konspiracyjnych współpracowniczkach. Rodziny obu braci nie miały ze sobą kontaktu. Dzięki Maciejowi naszemu koledze, z którym stale współpracuję i który jest w kontakcie z panią Danutą, trafiliśmy najpierw na ślad wspomnień Bogusława Sujkowskiego, które były wydane przed wojną. Są to wspomnienia z wojny bolszewickiej. Potem Maciek znalazł kolejne wspomnienia – z okresu niewoli niemieckiej. No i – za zgodą rodziny – postanowiliśmy to wydać w niewielkim nakładzie. Nie ma prawie wcale zdjęć, na których można by zidentyfikować Bogusława Sujkowskiego. A te, które są wyglądają tak, jak okładka tych wspomnień. Teksty zawarte w tym tomie świadczą o tym, jak autor dojrzewał do swojego pisarstwa. Młodzieńcze i naiwne opisy wojny bardzo silnie kontrastują z pesymizmem, czasem rozpaczą opisów życia obozowego. Połączenie tych wspomnień w jedną całość daje bardzo ciekawy efekt. I jest ważnym historycznym dokumentem, kolejnym już wydanym przez prywatną oficynę Klinika Języka.

Tak, jak nadmieniłem – część książek Bogusława Sujkowskiego nie została wydana nigdy. Maszynopisy spoczywają w archiwach. Będziemy się starali o dostęp do tych tekstów i pozwolenie na ich wydanie. Oczywiście trzeba będzie je przejrzeć, być może zredagować. No, ale to pieśń przyszłości. Na razie oddaję w Wasze ręce te wspomnienia.

  https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/wspomnienia-wojenne-boguslaw-sujkowski/

---

tagi: książki  wojna  historia  wspomnienia  zbigniew sujkowski  bogusław sujkowski 

	gabriel-maciejewski
	22 kwietnia 2025 08:36

41     1657    12 zaloguj sie by polubić