Tytuł już raz, a może dwa, był przeze mnie użyty, ale co zrobię kiedy mi się podoba. Pochodzi on z autentycznego wypracowania na temat Lalki Bolesława Prusa, które powstało może ze 30 lat temu.

Obejrzałem dalsze odcinki serialu, w którym główną rolę gra Jerzy Kamas i jestem zdumiony, że ktokolwiek może traktować moją interpretację jak żart. Oto Wokulski zmierza do majątku prezesowej Zasławskiej, gdzie nudzi się doborowe towarzystwo. Przede wszystkim zaś niejaka Wąsowska, adorowana przez Kazia Starskiego. Ten zdążył już wrócić z Paryża, gdzie był w tym samym czasie co Wokulski i korzysta z uroków wsi. Po co oni tam siedzą, w dodatku, jak wyznaje Rzecki, we wrześniu, kiedy już jest po wakacjach? Odpowiedzi na to pytanie udziela nam sama prezesowa. Wokulski pyta ją, po co go wezwała, ale tak naprawdę, a ona mówi, że chciała się poradzić, albowiem każą jej budować cukrownię.

Czym jest cukrownia wie każdy uważny czytelnik II tomu Baśni socjalistycznej. Do czego służyły cukrownie w czasie rewolucji roku 1905, też się wszyscy dobrze orientują. Prezesowa nie zdradza, kto każe jej budować cukrownię, ale my się domyślamy, że to pomysł Starskiego, który udaje tylko bawidamka, a rzeczywistości ma inną misję. Czeka też na zapis, który ma na jego rzecz uczynić prezesowa, czyli jego cioteczna babka. Liczy, że przejmie cały majątek razem z tą nowo powstającą cukrownią i uczyni zeń punkt kolportażu ludzi i idei rozwalających miejscowe stosunki własnościowe i polityczne. No, ale zjawia się Wokulski, który udaje zainteresowanie Izabelą Łęcką, czeka aż ona przybędzie do majątku prezesowej i oceniając towarzystwo i okolice fachowym okiem, mówi, żeby cukrowni nie budować. To jest jasne, dlaczego. Wokulski występuje bowiem jako pełnomocnik kół rządowych moskiewskich i petersburskich. One zaś nie chcą, by w Królestwie powstał kolejny zakład nadający się do przerobienia na fabrykę zbrojeniową.

Błąd Starskiego polega na tym iż uważa on Wokulskiego za człowieka serio zainteresowanego Łęcką. Postanawia więc ją uwieść, a do tego jeszcze zbałamucić Wąsowską, młodą wdowę, która także ma spory majątek.

Tymczasem w Warszawie wszyscy już wiedzą, że Wokulski zamierza sprzedać sklep Szlangnbaumowi. W rzeczywistości nie chodzi o sprzedaż, ale o ujawnienie istotnego stanu rzeczy. Wokulski działa na styku interesów warszawskiej diaspory i kół moskiewskich, Żydzi uczynili go swoim pełnomocnikiem, który przysłania ich rzeczywiste interesy. Te zaś dotyczą przede wszystkim przejęcia spółki do handlu ze wschodem, kamienicy i majątku Łęckich i wykolegowania kapitału brytyjskiego, który reprezentuje Starski, czyhający na majątek swojej ciotecznej babki.

Wszystkie te cele realizowane są po kolei, ale nie wszystko się udaje. Wokulski kupuje co prawda kamienicę Łęckich w imieniu Szlangbauma, co zorganizowane jest tak, by wszyscy myśleli iż jest na odwrót, ale za kulisami tej transakcji dokonuje się grube wymuszenie. Baronowa Krzeszowska odkupuje, ze stratą dom. Dlaczego? Albowiem mieszka w nim francuska agentka, niejaka Stawska, która kolportuje po mieście hagadę, że jej mąż zaginął bez wieści. Krzeszowska zaś z nią współpracuje. A obie udają wobec siebie niechęć.

W rzeczywistości zaginiony mąż, oskarżony o zamordowanie jednego z niemieckich agentów posiadających spore znajomości w carskiej policji, musiał być ewakuowany za granicę. Jego żona zaś pozostała i udając naiwną gęś, przekazywała dalej informacje do Paryża. Proces z Krzeszowską o Lalkę kupioną w sklepie Wokulskiego, jest przykrywką dla tej działalności i dla przejęcia kamienicy przez Francuzów czyli przez Krzeszowską i jej zwariowanego męża barona. Nowa właścicielka wyrzuca od razu studentów, ale Szlangbanum instaluje ich tam znowu, a kretyn Maruszewicz, nie rozumiejący co się dzieje, idzie do niego na skargę, że tamci strzelają do niego jarzębiną przez rurkę.

Rzecki, dawny francuski agent, teraz już spalony, usiłuje jeszcze wrócić do gry i snuje swoje napoleońskie plany. Wydaje mu się, że namawia Wokulskiego do rozpoczęcia poszukiwań tego męża. Ten zaś rozpoczyna je rzeczywiście, już w Paryżu, ale czyni to z polecenia Suzina, Stawski bowiem za dużo wie, a Suzinowi zdarzyło się raz i drugi wziąć jakieś honorarium z Berlina. Rzecki myśli, że Wokulski chce się ożenić ze Stawską, ale on, czyniąc takie wrażenie, usiłuje ukryć, że jak tylko Ludwik Stawski zostanie odnaleziony, natychmiast każe go zabić. I rzeczywiście, odnajdują go w Algierze, jest oficerem Legii Cudzoziemskiej i ginie w nierozpoznanych okolicznościach, choć jest mężczyzną młodym i silnym.

Po przejęciu sklepu, Szlangbaum lekko przejmuje spółkę do handlu ze wschodem, z której, bez podania przyczyny, wycofuje się Wokulski. Ta przyczyna jest jasna, owa spółka była od dawna szykowana jako narzędzie dla Szlangbauma, który – współpracując z moskiewskimi kołami władzy – musi jednak ominąć wszelkie dotyczące Żydów zakazy, jakie ograniczają ich działalność w Rosji. Nikt nie potrafi zrozumieć postępowania Wokulskiego, a człowiek Rotszylda, czyli Michał Szuman uważa, że to on pociąga za wszystkie sznurki i kiedy Szlangbaum proponuje mu udział w sklepie Wokulskiego, zgadza się bez wahania. Okazuje się jednak, że Henryk S, tak go tu będziemy nazywać w skrócie, potrzebował trochę gotówki, którą wydusił ze współwyznawcy, nie bacząc, że jest on koordynatorem Rotszylda, a do tego jeszcze musiał pokazać, kto naprawdę rządzi w warszawskim handlu detalicznym. Owa chwilowa spółka z Henrykiem S., wywołuje w doktorze Szumanie niezwykłą przemianę. Nazywa on Rzeckiego romantykiem, wręcz frajerem i mówi, że polski system jest skazany na zagładę, a żydowski będzie triumfował. Kiedy jednak okazuje się, że Henryk S., zrobił go w bambuko, zmienia śpiewkę i nie mówi już o Żydach inaczej jak parchy. Wywołuje to wielką wesołość Rzeckiego.

Układ moskiewsko- żydowski, któremu patronują Suzin i Wokulski wydaje się triumfować. Wokulski dokonuje nawet pewnej niebezpiecznej demonstracji, wręcza kluczową dla wojennego now how zabawkę czyli metal lżejszy od wody, Izabeli Łęckiej, odgrywa przy tym łzawą scenę, ale chce żeby ona pokazała to Starskiemu, który musi zrozumieć, jak daleko zaszli Wokulski z Suzinem i powinien odpuścić, pozwalając Rosji odgrywać w tajnych negocjacjach przeciwko Niemcom rolę kluczową. To jest trochę nieodpowiedzialne, bo Francuzi nie po to mu powierzyli próbkę metalu, żeby szpanował nią przed drugorzędnymi angielskimi agentami, ale żeby dotarł z tym do ministerstwa wojny w Petersburgu. Tak kretynka Izabela jednak gdzieś tę blaszkę gubi. No i w ogóle nie rozumie o co chodzi. Wokulski o tym nie wie i rozgłasza po mieście, że żeni się z Izabelą. Udaje przy tym człowieka szczęśliwego. Stary Łęski, który ma trochę ziemi pod Krakowem i siostrę w samym mieście, zostaje wezwany przez austriacki wywiad i pod pretekstem odwiedzin tej siostry jedzie do Krakowa. Po drodze austriaccy agenci zamierzają zgładzić Wokulskiego i przejąć Starskiego, któremu, tak jak Suzinowi z Berlina, zdarzyło się parę razy brać honoraria z Wiednia. Starski uważa, że powinien zdewastować plany Wokulskiego i najlepiej zrobi to uwodząc Izabelę. Ta jest oczywiście bardzo zainteresowana, albowiem nie rozumie co się dzieje dookoła, a Wokulskiego po prostu nie znosi, choć zamierza się zań wydać.

I wtedy dochodzi do sceny, którą dawno temu pewien uczeń opisał zdaniem – Izabela Łęcka była prostytutką i kokietowała się ze Starskim w wagonie kolejowym. Kiedy oboje myślą, że Wokulski śpi dochodzi do tak zwanych śmiałych scen eortycznych. A Łęcka i Starski gadają przy tym po angielsku, myśląc, że nikt ich nie rozumie. Wokulski siedzi spokojnie i tego wszystkiego słucha, ale kiedy okazuje się, że ta idiotka zgubiła próbkę metalu lżejszego od wody, nie wytrzymuje. To była bardzo cenna rzecz i obawia się, że Francuzi, którzy uważali go za człowieka poważnego, po prostu każą go odstrzelić. Sprawa jest grana serio, a więc Wokulski odgrywa scenę zazdrości, każe udać dróżnikowi, że przyszedł do niego telegram, a potem popada w histerię, czemu nie należy się dziwić, albowiem przez wiele miesięcy żył w wielkim napięciu. Próbuje nawet popełnić samobójstwo, ale na szczęście zapomina, że na dworcu w Skierniewicach, gdzie dawniej car przesiadał się do powozów i automobilów, w drodze do Spały, wszyscy dróżnicy, to agenci ochrany. On zaś nawet jednego z nich, Kacpra Wysockiego, którego wylali z roboty za pijaństwo, kazał tam przyjąć z powrotem. Samobójstwo się nie udaje, ale metal lżejszy od wody przepadł. Wokulski aranżuje całe przedstawienie, które nosi nazwę – wyzwoliłem się z okowów toksycznej miłości - i na razie nie zdradza, co się stało z próbką. Musi jednak działać szybko. Za pomocą niejakiego Węgiełka więc, który kiedyś, realizując histerie prezesowej Zasławskiej, rył jakieś napisy w kamieniu pod zamkiem, aranżuje samobójstwo. W istocie wyjeżdża do Moskwy, a potem na daleki wschód, gdzie ochrana instaluje go w branży handlu jedwabiem. Pieniądze, które pozostały na jego kontach w Warszawie dzieli między swoich, nie świadomych w czym brali udział, współpracowników.

Szlangbaum triumfuje. Żeby pokazać po czyjej stronie stoi, denuncjuje swoich byłych współpracowników, studentów, których policja aresztuje za strzelanie do Maruszewicza ze świstuny. Wyrzuca ze sklepu socjalistę Kleina, ale zatrzymałby chętnie antysemitę Lisieckiego. Ten jednak czując pismo nosem i nie chcąc być marionetką w rękach Henryka S., wymyśla mu od czosnkowych i wychodzi z godnością. Szlangbaum jest niepocieszony. Taki fantastyczny okaz autentycznego antysemity...Gdzie on znajdzie drugiego takiego? Postanawia za pomocą prowokacji zrobić antysemitę z Rzeckiego. Umawia się z nim, że stary zrobi mu nową wystawę, po godzinach, ale zostawia w sklepie niejakiego Gutenmorgena, nowego subiekta, żeby pilnował czy stary nie kradnie. No, ale chce też, żeby się w pewnym momencie ujawnił i sprowokował Rzeckiego do jakichś ekscesów. I tak się rzeczywiście dzieje, ale Ignacy Rzecki jest już za stary na zabawy w antysemityzm. Urażony we własnej dumie, ciężko chory, umiera w końcu na zawał.

---

tagi: lalka  starski  wokulski  wojna wywiadów 

	gabriel-maciejewski
	23 stycznia 2021 08:55

33     5095    23 zaloguj sie by polubić