Wyjaśnię to od razu, a potem pogawędzimy. Filmy kryminalne, podobnie jak książki o takiej tematyce, służą do tego, by pokazać ludziom kto rządzi. Służą również do tego by tę władzę, jak najbardziej tajną, uwiarygodnić. Do tego był przeznaczony serial „07 zgłoś się”, do tego służyła Agata Christie i Arthur Conan Doyle. Nie służył do tego koszmarny serial pod tytułem „Glina” z Radziwiłowiczem w roli głównej emitowany z piętnaście już chyba lat temu. To był serial zrobiony przez jakiegoś pogubionego Dzidka, któremu się zdawało, że kryminały są po to, by kreować klimat i postaci. To głupoty. Kryminał to konwencja służąca uwiarygodnieniu władzy i tyle. Bynajmniej nie chodzi o to, żeby widz czy czytelnik dowiedział się, kto zabił.

Teraz gawęda. Fajny film wczoraj widziałem. A i momenty były….trzy konkretnie, które chyba omówię, ale nie wiem jeszcze, bo nie chcę siać zgorszenia. Czekałem na ten film, bo historia Władka Mazurkiewicza, seryjnego mordercy z Krakowa zajmowała mnie bardzo od dawna, a konkretnie od momentu kiedy przeczytałem o nim u Hłaski. Na podstawie przygód Władeczka powstał film zatytułowany nieco na wyrost „Ach śpij kochanie”. I ja właśnie wczoraj go obejrzałem. To jest przykład dobrze zaadaptowanej konwencji, która wymieszana z realiami epoki razi w niektórych momentach, ale tylko w niektórych. Nie nudziłem się i oczy ze wstydu zamknąłem tylko dwa czy trzy razy. To naprawdę wyczyn, bo serial „Glina” z Radziwiłłowiczem oglądałem w zasadzie cały czas z zamkniętymi oczami. Zacznę od rzeczy, które w tym filmie są absolutnie i bezwzględnie dobre i klarowne jak kryształ. Otóż tam, w kilku momentach jest pokazany komunizm prawdziwy. On tam jest wręcz zdefiniowany, tak jak zdefiniowana jest funkcja bezpieki. Otóż bezpieka komunistyczna to jest organizacja, która sprawuję pieczę nad dystrybucją dóbr luksusowych oraz dolarów i funtów, które pozostały na obszarze zajętym przez komunizm po wielkiej wojnie. Innych funkcji niż ta wymieniona wyżej bezpieka nie miała pewnie aż do lat siedemdziesiątych, kiedy zaangażowała Wałęsę, bo ktoś się zorientował, że nie ma już nad czym trzymać pieczy i interes trzeba nieco przeorganizować. Wtedy też zaczęto kręcić kryminały takie jak „07 zgłoś się”. Rzecz jasna bezpieka nie może takiej funkcji sprawować osobiście, bo państwo komunistyczne, tak jak dobry kryminał, wpisane jest w pewną konwencję. Ta zaś gwarantuje obywatelom bezpieczeństwo, pod pewnymi warunkami. Takimi na przykład, że obywatele ci nie będą handlować walutą tylko ją zdadzą na rzecz państwa, po kursie przez państwo ustalonym. No, ale to była rzecz nie do wykonania. Tak więc bezpieka za pomocą sieci pośredników zajęła się już w latach pięćdziesiątych wydobywaniem waluty i precjozów od ludzi, którzy uporczywie nie chcieli się tych aktywów pozbyć. Jeśli coś się pozyskuje za pomocą pośrednika, to jasne jest, że musi on otrzymać prowizję i mieć zapewnione bezpieczeństwo. To nie wszystko jednak. Państwo komunistyczne to jest pewna konwencja obecna jedynie na papierze i zależna od czynników makro, których w królewskim mieście Krakowie, w latach pięćdziesiątych nikt nie traktował serio, bo niby dlaczego. Realnością była bezpieka uosabiająca to państwo na poziomie doznań podstawowych i codziennych. Jeśli taki układ uznamy za prawdziwy, to jasne jest, że większość pozyskanych precjozów musiała trafiać w ręce funkcjonariuszy bezpieki. I to wszystko jest pokazane w tym filmie. Nie jednym ciągiem, niby w jakimś paradokumencie, ale w kilku scenach.

Najważniejsze jest, dla wiarygodności konwencji, w jaki sposób zapewnia się pośrednikowi bezpieczeństwo. Otóż ono jest gwarantowane na kilku poziomach. Poziom podstawowy, to poziom zblatowanych funkcjonariuszy, którzy wiedzą kogo ruszyć, a kogo zostawić w spokoju. Poziom makro to poziom zalegendowania państwa. To jest ładnie pokazane, kiedy prowadzący śledztwo Adam Karski mówi do zebranych uboli – to jest seryjny morderca! Na co oni wybuchają śmiechem i mówią – to niemożliwe. U nas?! W państwie ludowym nie może być seryjnych morderców z definicji. I nikogo nie obchodzi, że kraj właśnie wyszedł z wojny i okupacji, a w czasie jej trwania seryjni chodzili po ulicach i trzeba było im ustępować z drogi, a także kłaniać się i zdejmować czapkę. Nikogo nie obchodzi, że przynajmniej dwaj siedzący przy tym stole w czasie prezentacji wyczynów Władeczka to właśnie seryjni. W komunizmie seryjnych nie ma, bo nie może ich tam być i już. Taka jest konwencja, w której działa bezpieka sprawująca kontrolę nad masą upadłościową narodu po wielkiej wojnie. To jest najważniejsza jakość tego filmu. Teraz omówię inne.

Pan scenarzysta bardzo się postarał. To widać, bo cała ta historia, mimo że kulawa i niespójna momentami nie razi za bardzo. To jest wielki plus na tle innych, polskich produkcji. Oczywiście nie mógł zrezygnować z podstawowych zasad konwencji, jaką narzuca kryminał, a więc mamy tu przede wszystkim samotnego mściciela i jego towarzysza, który jest głupszy, gorszy i słabszy od swojego partnera, ale demonstruje nie spotykaną wręcz wrażliwość. Gra go Jakubik. Mamy bandę zdegenerowanych funkcjonariuszy, których władza, jakże nędzna, oparta jest o takie atrybuty jak butelka koniaku kupowana w resortowym sklepie i papierosy Chesterfield w miękkiej paczce. No i możliwość dobrania sobie gustownego, skórzanego płaszcza, także w tym samym resortowym sklepie. Nędza komunizmu i jego siermiężna aspiracja pokazana jest tam wyraźnie. Mamy dwie atrakcyjne kobiety i niełatwe uczucia, które nimi targają. Każda z nich przeżywa jakiś dramat, a jedna jest jeszcze do tego ukazana w sposób, jak to się czasem mawia, malarski. Otóż Karolina Gruszka, jak zdejmie koszulę i się odwróci tyłem, a z przodu postawi miskę z wodą, to wygląda prawie jak te tancerki Degasa, wiecie, te zmęczone po występach baletnice. Jest chuda jak śmierć na chorągwi, blada i ruda, ale pokazują ją właśnie dlatego, że przypomina te obrazy. Myślę, że reżyser miał tego świadomość. Główny bohater jest w niej oczywiście zakochany, ale ona znajduje się we władzy złego ubeka. I tu uwaga, mamy jeden z momentów, najgorszy, dodam od razu. Nie wiem kto wymyślił, że w filmach trzeba małpować scenę gwałtu w samochodzie, z zapomnianego już nieco obrazu „Dawno temu w Ameryce”. Ta scena jest okropna moim zdaniem. Nie będę się wypowiadał na temat jej autentyczności, a to z tej przyczyny, że nikogo jeszcze nie zgwałciłem i nie wiem jak to jest. Cały jej urok polega na szerokim planie, który rozciąga się wokół samochodu, gdzie dokonuje się ten gwałt. No, ale reżyserzy z Europy wschodniej, tacy jak Michałkow na przykład i ten co zrobił film o Władku, muszą ją wstawić do swoich obrazów i to jest niestety nędza. Poza tym co to jest za frajda oglądać gwałconą Gruszkę, która wygląda tak, jakby się za chwilę miała rozlecieć.

Drugą kobietą w tym filmie jest nieszczęśliwa, była już na szczęście, żona Władka Mazurkiewicza, która mieszka z nim pod jednym dachem, choć – jak wyznaje milicji – fascynacja fizyczna dawno już jej minęła. Może minęła a może nie, bo pokazują tam jak Władeczek myje ją w wannie i widzimy, że coś jednak chyba zostało. Pani ta, nie znam nazwiska aktorki, ucharakteryzowana jest na taką wiejską miss zmysłowości. Jest przy tym biedaczka wrażliwa jak nie wiem co i szkoda jej Władka. Ten zaś, jak to bywa z ludźmi nowoczesnymi i pozbawionymi przesądów, nie ma nic przeciwko jej kochankowi, dziwnemu typowi tytułowanemu Gabciem. I tu dochodzimy do trzeciego momentu, kiedy to Władeczek, po scenie w wannie, postanawia jednak zadzierzgnąć znów zmysłową więź ze swoją byłą małżonką. Kupuje w tym celu kwiaty i wchodzi z nimi do domu, ale źle trafia, albowiem była żona i Gabcio przeżywają właśnie orgazm stulecia. Nie idźcie na ten film z młodzieżą, bo będzie wam przykro i nieswojo. Scena ta zaplanowana została po to, by wszyscy zobaczyli, że Mazurkiewicz to też człowiek, że ma duszę i ciało, a te 36 trupów, które usiłuje mu wmówić Karski, to wcale nie musi być prawda.

Trzydzieści sześć może nie, ale dwa na pewno. A może nawet trzy. Na tych dwóch, trzech trupach ma się zakończyć śledztwo, bo tak chce zdegenerowany prokurator. Wiadomo bowiem, że jak się śledztwo będzie toczyć dalej to zdemaskowana zostanie istotna, opisana przeze mnie na początku, funkcja aparatu bezpieczeństwa. Do tego nie można dopuścić, bo państwo się zawali. I rzeczywiście, źli ubecy nie dopuszczają, ale ja Wam nie powiem w jaki sposób, bo to jest niespodzianka i, moim zdaniem najmniej wiarygodna warstwa filmu. Później jednak wszystko się zmienia, bo okazuje się, że decydują czynniki makro, a władza tajna ma budowę warstwową i w rzeczywistości nie opiera się na butelce armeńskiego koniaku i miękkiej paczce Chesterfieldów. To jest dla złych ubeków pewnym zaskoczeniem. Ucieka Światło i wyznaje w Wolnej Europie różne rewelacje. Potem zaś umiera towarzysz Bierut i zaczyna się jazda, to znaczy pierwsze powojenne przetasowanie władzy, którego źli pokazywani w tym filmie nie rozumieją, albowiem nie mają rozumieć. Nie po to ich postawiono na straży ludowej praworządności, żeby cokolwiek rozumieli. Postawiono ich tam, by wydusili z ludzi maksymalną ilość wartościowych rzeczy i zdeponowali je w państwowych sejfach, albowiem tylko kontrola nad jakością daje władzę prawdziwą. System jest jednak dziurawy, te chamy kradną, Władeczek jest niedyskretny i podrywa Rosjanki w Zakopanem, a do tego ucieka ten cholerny Światło. Na zmianę systemu i rewolucję jest za wcześnie, a więc mamy tak zwaną odwilż. To znaczy mordercy i ich patroni muszą iść do piachu, a ich miejsce ma zająć kto inny. Kto? No jak to?! Nie rozumiecie? Nasz bohater pozytywny, człowiek, który zdemaskował Mazurkiewicza i udowodnił mu zbrodnię. To on, razem z nowym, przysłanym z Warszawy pułkownikiem UB, o nachalnie semickim wyglądzie, będzie teraz dbał o to, by konwencja nadal się trzymała. Potem zastąpią go ludzie od Moczara, a po nich to już tylko porucznik Borewicz w warstwie narracji ludowej a w rzeczywistości Wałęsa Lech. Każda kolejna ekipa będzie miała niestety do czynienia z uboższym społeczeństwem. Kiedy się wreszcie okaże, że nie ma już czego pilnować i czego z ludzi wyduszać zrobią wielką transformację i dopuszczą tu trochę powietrza.

Film zatytułowany „Ach śpij kochanie”, pokazuje nam, jak każdy dobry i trzymający konwencję kryminał, kto rządzi naprawdę. To są szlachetni i bezkompromisowi milicjanci. Tacy jak Adam Karski. I to się nie zmieniło do dziś. Oczywiście, konwencja kryminału nie przewiduje ujawnienia, kto ich wynajął i w jakim celu, ale widzimy wyraźnie, że mają oni duże możliwości. Po cholernych kłopotach, w jaki Karskiego wpędzili źli ubecy, staje się on mocniejszy i może nawet – ciekawe jakim cudem – załatwić Gruszce i jej małej córeczce paszport, na którym wyjadą one do Wiednia. To jest trochę krzywe, bo mamy rok 1955 i chyba w Wiedniu stacjonuje jeszcze armia radziecka, a może właśnie się zeń wycofała, ale nawet jeśli to NKWD z pewnością pozostało, tak więc ucieczka Gruszki nie jest przekonująca. Podobnych, kulawych scen jest w filmie sporo, ale to nie zmienia faktu, że film jest dobry. Na tle tej nędzy, jaką mamy w kinach wyróżnia się naprawdę. Ja bawiłem się dobrze, choć trochę zmarzłem, bo kina w Grodzisku jeszcze nie ogrzewają.

 

Bardzo dziękuję wszystkim, którzy przez ostatnie miesiące wspierali ten blog dobrym słowem i nie tylko dobrym słowem. Nie będę wymieniał nikogo z imienia, musicie mi to wybaczyć. Składam po prostu ogólne podziękowania wszystkim. Nie mogę zatrzymać tej zbiórki niestety, bo sytuacja jest trudna, a w przyszłym roku będzie jeszcze trudniejsza. Nie mam też specjalnych oporów, wybaczcie mi to, widząc jak dziennikarskie i publicystyczne sławy, ratują się prosząc o wsparcie czytelników. Jeśli więc ktoś uważa, że można i trzeba wesprzeć moją działalność publicystyczną, będę mu nieskończenie wdzięczny.

Bank Polska Kasa Opieki S.A. O. w Grodzisku Mazowieckim,

ul.Armii Krajowej 16 05-825 Grodzisk Mazowiecki

PL47 1240 6348 1111 0010 5853 0024

PKOPPLPWXXX

Podaję też konto na pay palu:

[email protected]

Przypominam też, że pieniądze pochodzące ze sprzedaży wspomnień księdza Wacława Blizińskiego przeznaczamy na remont kościoła i plebanii w Liskowie, gdzie ksiądz prałat dokonał swojego dzieła, a gdzie obecnie pełni posługę nasz dobry znajomy ksiądz Andrzej Klimek.

 

---

tagi: kino  komunizm  film  kryminał  władza  milicja 

	gabriel-maciejewski
	21 października 2017 09:09

20     2085    4 zaloguj sie by polubić