Zacznę od tego, że jeden z czytelników czynnych na twitterze, zapytał mnie czy nie zrobiłbym nawigatora o filmie. Odpowiedziałem, że na razie nie. On coś mi tam zaproponował i na tym, na razie stanęło. No, ale zaraz pomyślałem też o tym, dlaczego nie ma filmu o Bolesławie Chrobrym? Otóż dlatego, że taki film położyłbym kres wszelkim idiotycznym projekcjom i legendom o prasłowiańskim, chłopskim pochodzeniu Polaków. Można zrobić film o Mieszku, całkiem idiotyczny, z Pszoniakiem w roli Mieszka. Można go było zrobić, bo legenda Ziemomysła i Mieszka wpisywała się w propagandę komunistyczną – zły Niemiec, plemiona Polan żyjące w lesie, jak Irokezi, i temu podobne bzdury. To się podobało towarzyszom w KC i na to znalazły się pieniądze.

Z Bolesławem jest gorzej. Nie dość, że ma on dwie twarze, z których jedna – zła odczytywana jest bezpośrednio z kroniki Thietmara, a druga – dobra – to wynik interpretacji historyków polskich, to jeszcze jego aktywność polityczna wykluczała jakiekolwiek interpretacje. Bolesław przede wszystkim zajął Ruś, no i Morawy, a do tego sporą część NRD. Jak można było o kimś takim nakręcić film?

Dziś z kolei nie można tego zrobić albowiem król był zbyt brutalny, co należałoby jednak pokazać, a więc wymyślić całkiem nieznany do tej pory format, który by oddał klimat i koloryt jego panowania. To jest niemożliwe, bo w głowach polityków i filmowców mamy stale ten sam przaśno-siermiężny schemat.

Pomijam już szczegóły tak drobne jak obsada aktorska takiej produkcji. Bo ktoś by musiał tego Bolesława zagrać. Jasne, że nie Szyc, już prędzej Karolak, ale trzeba by go było jeszcze bardziej utuczyć. Nikt chyba nie jest gotowy na takie poświęcenia.

Przede wszystkim jednak nie można takiego filmu zrobić z tego powodu, że jego egzotyka – gdyby brać sprawę serio i sięgać do źródeł – wypaliłaby oczy większości popularyzatorów historii, którzy śnią po nocach o tym, że są Bolesławem i gwałcą ruskie księżniczki.

Co prawda w filmie o Mieszku pokazano jednego wielbłąda, ale był to taki zabieg trochę pod publikę. W tym o Bolesławie należałoby pokazać całe karawany wielbłądów liczące po 10 tysięcy sztuk ciągnące się kilometrami, a maszerujące przez śląskie, albo podkarpackie pagórki. Gdzie nie ma żadnego lasu w dodatku, bo wszystko zostało wyrąbane na budowę grodów, mostów i infrastruktury umożliwiającej podboje. To jest rzecz nie do zaakceptowania, dla przeciętnego konsumenta treści historycznych. Nie inaczej byłoby z przepychem, jakim cechował się dwór Bolesława. Książę, a potem król spał na złocie, w dosłownym i przenośnym znaczeniu. Jego bogactwo nie wyrażało się w tym, że rozwinął pod nogi Ottona, kawał barwionej na czerwono szmaty. No i ten przepych trzeba by było pokazać, jak również jego źródła. Trzeba by było, tak jak uczynił to, z dużą jednak dyskrecją, Paweł Zych, pokazać rozprawę z handlarzami niewolników i relację Bolesława ze św. Wojciechem. Do tego jeszcze należałoby – bo jak inaczej – zilustrować relacje istniejące w krajach pogańskich, czyli w Prusach. Te zaś dalekie by były zapewne od sielanki. A tak sobie dziś wszyscy wyobrażają średniowieczne pogaństwo. Nie tylko pruskie, ale także słowiańskie.

Stąd już tylko krok do wskazania, że świat arabsko-żydowski, z południa kontynentu, jawnie kolaborował z pogańską północą. No i uznać, że okoliczność ta, była jedną z przyczyn upadku królestwa po śmierci Chrobrego. Ta z kolei nie była naturalna, ale wymuszona przez truciznę. Skoro tak, to film ten musiałby być bardzo dramatyczny, wręcz ponury, ale na pewno byłby porywający. Ludzie tak robią, mam na myśli ludzi filmu, takich z prawdziwego zdarzenia, że produkując coś, co całkowicie odbiega od wyobrażeń widzów i osiągają sukces. Nie jestem filmowcem, więc nie będę nikomu tłumaczył, jak to się robi. Mam nadzieję, że każdy to jednak zrozumie.

U nas takie rzeczy są niemożliwe, albowiem priorytetem jest zawsze ochrona i pielęgnacja obsesji reżysera i producenta, a nie pragnienie zrobienia czegoś interesującego i nowego.

Oglądam czasem różne rzeczy na Netflixie i HBO, no i o tym piszę. Tak zwane realia zawsze są tam przedmiotem szczere troski filmowców. Mam na myśli zarówno realia zewnętrzne, jak i relacje między postaciami. Osiąga się ów efekt realizmu na dwa sposoby, obydwa wywołują niesmak i podejrzliwość, przynajmniej u mnie. Przede wszystkim skraca się perspektywę, to znaczy dekoracje udające naturalne okoliczności widziane są z bliska. To bowiem obniża koszta produkcji. Wiadomo o tym od dawna i każdy kto oglądał film Kawalerowicza „Faraon” wie o co chodzi. Za pomocą gromady półgołych facetów z patykami w rękach, rusztowań zbitych z odpadów tartacznych i pustyni Kara Kum, można wcale przekonująco odtworzyć realia starożytnego Egiptu. Numer polega też na tym, że widz nie rozumie, iż perspektywa została skrócona, bo przecież pokazują mu wielką pustynię i kręcących się po niej dziwnych ludzi. No, ale szczegół widzi z bliska i ten szczegół jest surowy, czyli archaiczny, czyli wszystko jest okay. Tyle, że żadne szczegóły z przeszłości, szczególnie dotyczącej dworu takiego władcy jak Bolesław nie mogłyby być archaiczne i surowe. Przepych bowiem to wysoka jakość, wysoka technologia, i – co dla wielu byłoby zaskakujące – dyskrecja.

No, ale wróćmy do seriali z HBO. Oglądałem tam, ale przestałem już, taki serial Deadwood. Rozpadające się budy zbite z surowych dyli imitują miasteczko w Dakocie Południowej i pokazywane są z bardzo bliska. Jedyny szerszy plan to koryto strumienia i ciągnąca się nad nim droga. W sumie jakieś 200 metrów, czyli coś jak ulica Sokolnicza we wsi Szczęsne. I już, to cały dziki zachód.

Dobrze też w tym serialu widać – a ma on już 20 lat – jak próbuje się uzyskać realizm, naturalizm wręcz, relacji między postaciami. Czyni się to w sposób gwałcący logikę. Trzeba umieścić bowiem w fabule mnóstwo autentycznych postaci, a jednocześnie kazać im mówić tak, by dla przeciętnego, współczesnego widza, kompletnie zdeprawowanego, było to zrozumiałe, wiarygodne i atrakcyjne. Wszyscy więc bluźnią. Nawet Chińczyk, co nie mówi po angielsku. Wszędzie kręcą się dziwki, a herszt miejscowych bandziorów, właściciel saloonu, nie dość, że dusi ludzi i podrzyna im gardła, to jeszcze na naszych oczach rodzi kamienie z pęcherza. Ja generalnie słabo znoszę brutalne sceny w filmach, ale lubię historie z dzikiego zachodu. Oglądałem to więc, ale w końcu nie zdzierżyłem. Te kamienie mnie wykończyły.

No to sobie wyobraźcie teraz, jak polscy filmowcy rozwiązaliby kwestię realizmu w filmie o Bolesławie Chrobrym. Ktoś powie, że wszystko by załatwił komputer, a Deadwood było kręcone w czasach, kiedy jeszcze technika nie poszła tak bardzo do przodu. Nie wiem – przyznam – co gorsze. Dekoracje zbijane z desek czy efekty komputerowe, w wykonaniu rodzimych specjalistów.

Widzę to w każdym razie tak: Bolesław siedzi w pomieszczeniu wielkości saloonu Ala z serialu Deadwood, i skarży się na ból pęcherza, w kącie – dla realizmu – stoi złoty nocnik, do którego władca podchodzi z podejrzaną regularnością. Na łożu księcia, przewalają się, przepraszam panie, dwa opasłe kurwiszony – jeden czarny, a drugi rudy, całe gołe oczywiście. W tych okolicznościach książę przyjmuje poselstwo znad Rodanu, które proponuje mu łapówkę w zamian za pozwolenie na handel niewolnikami. Bolesław dostaje szału, przez wzgląd na swoją przyjaźń ze św. Wojciechem, z którym łączyły go podejrzane relacje. Morduje szefa Radanitów, podrzynając mu gardło, a jego ludzi każde powywieszać. Kurwiszony wyją z przerażenia i biegają bez sensu po saloonie. Kamera podjeżdża do okienka wyrąbanego w surowych sosnowych dylach, a my widzimy tam wygenerowany komputerowo Ostów Lednicki i wąsatych kmieci podobnych do dzikiego Billa Hickoka, budujących szubienice. Cięcie. W następne scenie. Bolesław, za pomocą wspomnianego, złotego nocnika, odsypuje z wielkiego kufra złote monety przeznaczone na wykupienie ciała świętego z rąk pogan.

Wiecie co, nie czekajcie na żaden film, bo i tak go nie będzie. Kupcie sobie po prostu książkę Pawła Zycha. To jest znacznie lepszy pomysł. I pamiętajcie, że do końca majówki trwa promocja na Pamiętniki czasów moich Niemcewicza.

 

https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/czasy-piastow-tysiac-lat-temu-pawel-zych/

 

https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/pamietniki-czasow-moich-julian-ursyn-niemcewicz/

 

 

---

tagi: film  książka  bolesław chrobry  realizm  faraon  western  paweł zych  polscy filmowcy  kawalerowicz 

	gabriel-maciejewski
	3 maja 2025 11:27

16     1950    15 zaloguj sie by polubić