Zdanie Goebbelsa o ciągle powtarzanych kłamstwach, które stają się prawdą, jest jednym z najczęściej powtarzanych w sieciowych dyskusjach o komunikacji politycznej. Dorównać mu mogą tylko cytaty z Sun Tsu. Ludzie, którzy się nim posługują zachowują się momentami tak, jakby to oni byli Goebbelsem, a Hitler wygrał wojnę. No więc było trochę inaczej, o czym najwyraźniej zapominamy. Goebbels skończył marnie, albowiem używał swoich kłamstw w intencji jawnie ludobójczej. I to się na nim zemściło. Żadne kłamstwo nie stanie się prawdą, w polityce jednak dominują pewne złudzenia. Dotyczą one także spraw dużo mniejszego kalibru niż te, którymi zajmował się doktor Goebbels. Dotyczą one także spraw, których intencja wydaje się szlachetna i inspirująca. Realizacja jednak zawsze pozostawia duży niedosyt i całą listę życzeń.

Zacznę od pewnego trudnego do udowodnienia stwierdzenia, które uważam za prawdziwe – jeśli jakaś kwestia nie jest inspirująca, mamy sto procent pewności, że jest manipulacją i kłamstwem. Te bowiem, od chwilowego zachwytu i złudzenia, że poprzez zainteresowanie nimi zostaniemy przeniesieni w jakąś szczęśliwszą krainę, prowadzą nas ku wilgotnej, oblepiającej mózg nudzie. I tak jest, na przykład z historią sztuki, albo z różnymi fascynacjami literackimi, czy też kolekcjonerskimi. W końcu wszystkie inspiracje i zachwyty okazują się hupcą, a ludzie w nie wkręceni, nie mają innego wyjścia jak bronić tych swoich zachwytów, bo inaczej ich głupota i ułomność zostaną zdemaskowane. O tym by stanąć w prawdzie nikt nie myśli, albowiem ograniczenia, które sam sobie narzucił całkowicie mu to uniemożliwiają. Bywa, że w takiej sytuacji stają całe, duże zbiorowości, a wtedy pada pytanie – czy warto tkwić w tym kłamstwie i czy organizacja ma na tyle siły, żeby je wciąż od nowa uwiarygadniać? A jeśli tak, czy efekt jest tego warty?

Byłem wczoraj w muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie, pierwszym muzeum jakie odwiedziłem sam, bez rodziców. Dawno, dawno temu, wybrałem się tam z kolegą. Pojechaliśmy rowerami, on miał składak, a ja rower marki „Ural”. Był rok 1983 – prehistoria. Muzeum to niewiele się dziś różni. Chodź pewne rzeczy się zmieniły. No, ale jest tam ta sama kopia trik-traka, która była dawniej i inne jakieś kopie, które degradują tę placówkę, jako obiekt nadający się do zwiedzania. Mimo tego mam duży sentyment do tego miejsca. Mogę też szczerze Wam je polecić, albowiem w sezonie odbywa się tam – inaczej niż dawniej – wiele imprez muzycznych. Generalnie placówka ma raczej status edukacyjny niż muzealny, a zorganizowana jest w miejscu, o którym tradycja mówi, że należało do Jana Kochanowskiego. I to jest oczywiście prawda, choć nie zostało tam po Kochanowskich nic, poza kawałkami portalu kaplicy w Sycynie. Kiedy przypomnimy sobie jednak, że Jan Kochanowski pierwsze scholarskie szlify zdobył w Sieciechowie, zrobi się trochę dziwnie. Sieciechów bowiem jest dziś wioseczką bez znaczenia, choć Kochanowski w pieśni „Na zjazd stężycki” wspomina samo miasteczko, jak i jego dawnego właściciela Sieciecha. To był ważny ośrodek, podobnie jak cały region. Nic z tego jednak nie zostało poza Kochanowskim i jego twórczością, która reprezentuje coś niesłychanie odległego od spraw związanych z prosperity regionu. Dowiadujemy się o tym już na początku ekspozycji albowiem jest tam mapa z zaznaczonymi miejscami pobytu Kochanowskiego. Najważniejsze moim zdaniem są dwa – Królewiec i Paryż. Oczywiście, w gawędzie muzealnej poza ich wymienieniem nie pada żadne słowo na temat pobytu Kochanowskiego w tych miastach, a więc cały wątek związany z Albrechtem i misjami naszego poety podejmowanymi w imieniu księcia w Prusiech po prostu nie istnieje. Tak, jak nie istnieje już kolegium w Sieciechowie i warownia strzegąca przeprawy przez Wisłę. To są rzeczy współcześnie nie warte uwagi. Istotne jest tylko to, że Kochanowski wzorował się na Horacym i pisał wiersze nawiązujące do tradycji klasycznej. I to jest ważne. Narracja ta wskazuje więc, że dla edukacji nas wszystkich nie jest istotne, co działo się naprawdę, ale ważne jest podtrzymanie pewnego złudzenia, które ma nas uczynić ludźmi wyjątkowymi. Wszyscy dobrze wiemy, że żadna antyczna tradycja nie istnieje w wymiarach sugerowanych przez podręczniki szkolne. No, ale czy to znaczy, że nikt nie sięga już po wzory pochodzące ze starożytności i nie pisze wierszy po łacinie? Oczywiście, że nie, są tacy ludzie i ja mogę wymienić jednego z nich. Wszyscy znacie tego człowieka, nazywa się on bowiem Kajetan Poznański. Ktoś się może oburzyć, ale stańmy w prawdzie i głośno wymieńmy nazwiska tych ludzi, którzy idąc w ślady Kochanowskiego zajmują się poezją horacjańską czy w ogóle antyczną. Czy oni istnieją? Jeśli tak przywołajcie ich nazwiska i sprawdźcie jakich zaszczytów sięgnęli. Bo ja znam tylko jedno – Kajetan Poznański.

W praktyce omawiania dzieł i tradycji literackich takie metody jak ta zaproponowana wyżej, nie są zbyt popularne. Praktyka ta bowiem polega na tworzeniu bardzo nieatrakcyjnych formatów, które służą przedłużaniu życia złudzeń. W imię czego? Zachowania tradycji. W czym owa tradycja wyraża się w praktyce? W niczym, realnie ona nie istnieje, jest tylko szkolną udręką. Ponoć jest ona częścią tradycji naszego państwa. No tak, ale tylko do momentu, kiedy nie zaczniemy zastanawiać się po co Kochanowski pojechał do Królewca i Paryża. Kiedy naświetlimy tę kwestię wszystko porozłazi nam się w rękach. Ujawni się bowiem wtedy łatwa do udowodnienia, choć nie zawsze praktykowana, tradycja polityczna, realizowana z dala od literatury i propagandy, w zaciszu gabinetów i w listach. Chodzi mi o tradycję politycznej współpracy i wzajemnej fascynacji Prus i Francji, która rozpoczęła się właśnie za życia Kochanowskiego. Takich kwestii polska tradycja, opierająca się na fałszywych przesłankach oraz rzekomej ciągłości literackich fascynacji, nawet nie dotyka. Ludzie zaś zajmujący się badaniem życia i twórczości Kochanowskiego, zajmują się w zasadzie tworzeniem hermetycznego języka, który nie opisuje niczego poza zmyśleniami. Jest przy tym niezrozumiały dla ludzi spoza kręgu badaczy literatury, a jak przypuszczam także przez nich. Oni jednak muszą udawać, że wszystko kumają.

I teraz ważne pytanie – skoro nie mamy żadnej poza wskazaną tu tradycji politycznej, to czy mamy na tyle siły, żeby obronić to, co mamy i czy to, co mamy obroni nas? Moim zdaniem nie. A przekonuje mnie do tego przykład Kajetana Poznańskiego, który jest ostrzeżeniem danym nam przez Pana Boga.

Jest wręcz gorzej, ludzie zajmujący się w Polsce komunikacją polityczną, nie rozumieją nawet tego, iż potrzebny jest jakiś program oparty na założeniach prowadzących do realnych i wymiernych korzyści. Im się zdaje, że chodzi o to, by skupić na sobie uwagę i udowodnić swoje racje. Przez to obszar, który jest uznawany za publiczny dyskurs, przypomina u nas dom wariatów. Jego najważniejszą cechą jest nieproduktywność i wiara w to, że powiedziane = zrealizowane. To z kolei prowadzi do lekceważenia realizacji i podnoszenia znaczenia wypowiedzi ludzi, który mają jakieś uwierzytelnienia i gwarancje. One podobnie, jak w przypadku Kochanowskiego, pochodzą z dworów obcych i nie żyją dłużej niż ich autor. No chyba, że dwory wskażą innego autora. Ponieważ najważniejszym producentem treści doktrynalnych jest u nas poseł Mikke wielu uważa, że słowa są wieczne, bo on ciągle żyje. I wielu wierzy, że powtarzając je stają się dziedzicami pewnej tradycji. Bez druków, realizacji w innych niż drukowane formach, bez utrwalania słów, nie ma mowy o tradycji. Nawet jednak to nie oznacza, że słowa zamienią się w jakąś trwałą i szlachetną strukturę. Na końcu bowiem, albo już w trakcie ich wypowiadania autor może zamienić się w Kajetana Poznańskiego, albo gorzej – w jego parodię – a z tym mamy do czynienia nagminnie.

Teraz pora na podsumowanie. W zeszłym roku Polska Fundacja Narodowa wydała ponoć na działania promocyjne ponad 240 milionów złotych. Ciekawe prawda? Co zostało utrwalone za pomocą tych pieniędzy? Moim zdaniem nic, poza oczywiście horacjańską tradycją w literaturze.

---

tagi: polityka  propaganda  tradycja  literatura  jan kochanowski 

	gabriel-maciejewski
	2 kwietnia 2023 07:51

22     2430    13 zaloguj sie by polubić